ระเบียบวิธี วิจัยเชิงคุณภาพ เป็นแนวทางการศึกษาที่ได้รับความนิยมและนำไปใช้ในงานวิจัยหลากหลายสาขา เนื่องจากมีจุดเด่นในการเข้าถึงข้อมูลเชิงลึกจากกลุ่มผู้ให้ข้อมูล ลักษณะสำคัญของการวิจัยเชิงคุณภาพคือการที่นักวิจัยต้องสร้างความสัมพันธ์อย่างใกล้ชิดกับกลุ่มผู้ให้ข้อมูล เพื่อให้ได้ข้อมูลที่สะท้อนความเป็นจริงตามสภาพการณ์ กระบวนการนี้ต้องอาศัยทักษะและประสบการณ์ ซึ่งจำเป็นต้องได้รับการฝึกฝนอย่างดี
สำหรับผู้ที่มีประสบการณ์น้อยในการทำวิจัยเชิงคุณภาพ การศึกษาเรียนรู้จากประสบการณ์ของนักวิจัยท่านอื่น ๆ เป็นแนวทางที่สำคัญในการพัฒนาทักษะและความเข้าใจในกระบวนการวิจัย อย่างไรก็ตาม การปรับใช้ความรู้และประสบการณ์เหล่านั้นต้องคำนึงถึงบริบทเฉพาะของงานวิจัยของตนเองด้วย
งานวิจัยเชิงคุณภาพมีลักษณะเฉพาะที่แตกต่างจากงานวิจัยประเภทอื่น ทั้งในแง่ของขั้นตอน กระบวนการ และลักษณะของคำตอบที่ได้ จุดเด่นของงานวิจัยเชิงคุณภาพคือความสามารถในการอธิบายภูมิหลัง สภาพปัจจุบัน และแนวโน้มในอนาคตของประเด็นที่ศึกษาได้อย่างลึกซึ้ง
กระบวนการวิจัยเชิงคุณภาพ
กระบวนการวิจัยเชิงคุณภาพประกอบด้วยขั้นตอนสำคัญหลายประการ เริ่มตั้งแต่การกำหนดชื่อเรื่องที่สะท้อนประเด็นการศึกษา กลุ่มเป้าหมาย และวิธีการศึกษา การเขียนความเป็นมาและปัญหาการวิจัยที่แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของประเด็นที่ศึกษา การกำหนดวัตถุประสงค์การวิจัยที่ชัดเจนและวัดผลได้ การกำหนดขอบเขตการวิจัยเพื่อให้มีทิศทางการดำเนินงานที่ชัดเจน การทบทวนวรรณกรรมอย่างมีวิจารณญาณ การออกแบบการวิจัยที่มีความยืดหยุ่น การสร้างเครื่องมือวิจัยที่เหมาะสม และการเก็บรวบรวมข้อมูลอย่างละเอียดรอบคอบ
การดำเนินการวิจัยเชิงคุณภาพ
การดำเนินการวิจัยเชิงคุณภาพให้มีประสิทธิภาพนั้น นักวิจัยต้องมีความเข้าใจในทุกขั้นตอนของกระบวนการวิจัย และสามารถปรับเปลี่ยนแนวทางการดำเนินงานให้สอดคล้องกับสถานการณ์ที่อาจเปลี่ยนแปลงไประหว่างการวิจัย นอกจากนี้ การบันทึกภาคสนามอย่างละเอียดเป็นทักษะสำคัญที่ช่วยให้นักวิจัยสามารถเก็บรายละเอียดของข้อมูลและบริบทแวดล้อมได้อย่างครบถ้วน
เครื่องมือการทำวิจัย
แม้ว่าตัวผู้วิจัยจะเป็นเครื่องมือหลักของการเก็บรวบรวมข้อมูลในการวิจัยเชิงคุณภาพ หากแต่นักวิจัยเมื่อลงไปทำการเก็บข้อมูลโดยที่ไม่มีการเตรียมความพร้อมหรือวัสดุอุปกรณ์ เครื่องช่วยต่าง ๆ ย่อมได้ข้อมูลที่ไม่ครบถ้วนหรือได้ข้อมูลที่ไม่ดีพอ ดังนั้นเมื่อนักวิจัยจะลงไปในสนามเพื่อทำการเก็บรวบรวมข้อมูลนั้นจำเป็นจะต้องมีอุปกรณ์หรือเครื่องมือที่ใช้สำหรับช่วยในการเก็บรวบรวมข้อมูลเพื่อให้สะดวกสำหรับนักวิจัยและเก็บข้อมูลได้ครบถ้วนตามประเด็นที่ต้องการ
สำหรับเครื่องมือหรือวิธีการที่นิยมใช้เป็นหลักในการเก็บรวบรวมข้อมูลในงานวิจัยเชิงคุณภาพนั้น ได้แก่ การสังเกต การสัมภาษณ์ และการสนทนากลุ่ม ซึ่งในบทนี้จะกล่าวถึงประเภท และวิธีการสร้าง เครื่องมือแต่ละชนิด
สรุป
การวิจัยเชิงคุณภาพเป็นกระบวนการที่ซับซ้อนและท้าทาย แต่ให้ข้อมูลเชิงลึกที่มีคุณค่า การพัฒนาทักษะและประสบการณ์ในการทำวิจัยเชิงคุณภาพเป็นกระบวนการต่อเนื่องที่ต้องอาศัยการฝึกฝนและเรียนรู้จากประสบการณ์ทั้งของตนเองและผู้อื่น เพื่อให้สามารถดำเนินการวิจัยได้อย่างมีประสิทธิภาพและได้ผลลัพธ์ที่มีคุณค่าทางวิชาการ ตลอดจนสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการแก้ปัญหาหรือพัฒนาในบริบทต่าง ๆ ได้อย่างเหมาะสม
หรือหากที่จะค้นหาหนังสือคู่มือการทำวิจัยเชิงคุณภาพเราจึงขอแนะนำ หนังสือ ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ : จากแนวคิดทฤษฎีสู่การปฎิบัติ ได้กล่าวถึง ขั้นตอน กระบวนการในการได้มาซึ่งคำตอบของงานวิจัย เชิงคุณภาพอย่างละเอียด ตามประสบการณ์ที่ผู้เขียนได้รวบรวมมา
