การใช้คำว่า “ดัดแปลงจาก” (Adapted from) หรือ “ปรับปรุงจาก” (Modified from) เหมาะสมในงานวิชาการหรือไม่? เราอาจจะได้เห็นคำเหล่านี้ในงานวิชาการ กันพอสมควร “แล้วคำเหล่านี้ถูกต้องตามหลักวิชาการ หรือถูกต้องต่อลิขสิทธิ์หรือไม่?“
1. “Adapted from” (ดัดแปลงจาก)
2. “Modified from” (ปรับปรุงจาก)
4. “Derived from” (พัฒนาจาก)
โดยการใช้คำเหล่านี้มีผลต่อลิขสิทธิ์ แต่ละคำสื่อความหมายและมีนัยยะทางที่แตกต่างกัน
1. “Adapted from” (ดัดแปลงจาก)
– ต้องอ้างอิงแหล่งที่มาชัดเจน
– ต้องได้รับอนุญาตจากเจ้าของผลงานเดิม
– เหมาะสำหรับการนำงานมาดัดแปลงในปริมาณมาก
2. “Modified from” (ปรับปรุงจาก)
– ต้องอ้างอิงแหล่งที่มา
– ควรได้รับอนุญาตถ้ามีการเปลี่ยนแปลงมาก
– เหมาะกับการปรับเปลี่ยนบางส่วน
3. “Based on” (อ้างอิงจาก)
– ต้องอ้างอิงแหล่งที่มา
– มักใช้กับการนำแนวคิดหลักมาต่อยอด
– มีความเสี่ยงด้านลิขสิทธิ์น้อยกว่า เพราะเป็นการอ้างอิงแนวคิด
4. “Derived from” (พัฒนาจาก)
– ต้องอ้างอิงแหล่งที่มา
– ใช้เมื่อพัฒนาต่อยอดจนเกิดเป็นผลงานใหม่
– ต้องระวังเรื่องการละเมิดลิขสิทธิ์
ข้อควรระวัง
1. ควรขออนุญาตเจ้าของผลงานเดิมก่อนใช้
2. ให้เครดิตและอ้างอิงแหล่งที่มาอย่างชัดเจน
3. ตรวจสอบข้อกำหนดการใช้งานของผลงานต้นฉบับ
4. ถ้าเป็นงานที่มีลิขสิทธิ์ ควรติดต่อขออนุญาตอย่างเป็นทางการ
เพื่อความปลอดภัย ควรทำดังนี้
1. ศึกษาประเภทลิขสิทธิ์ของงานต้นฉบับ
2. ขออนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษร
3. อ้างอิงให้ถูกต้องตามหลักวิชาการ
4. เก็บหลักฐานการขออนุญาตไว้
การใช้คำว่า “Adapted from” หรือ “Modified from” เพื่ออ้างอิงเนื้อหาทางวิชาการ เช่น รูปภาพ ตาราง หรือเนื้อหาอื่น ๆ อาจมีผลต่อเรื่องลิขสิทธิ์ขึ้นอยู่กับลักษณะและปริมาณการดัดแปลงจากงานต้นฉบับ โดยทั่วไปจำเป็นต้องขออนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์เพื่อให้มั่นใจว่าการดัดแปลงหรือแก้ไขสอดคล้องกับสิทธิ์ที่เจ้าของถืออยู่ ทั้งนี้ แม้ว่าการดัดแปลงจะเป็นเพียงการปรับปรุงเล็กน้อยก็ตาม เจ้าของลิขสิทธิ์ยังคงมีสิทธิ์ควบคุมการใช้งานที่ดัดแปลงไปจากงานเดิม
หากนำเนื้อหาที่ดัดแปลงจากงานต้นฉบับมาใช้ ควรอ้างอิงอย่างชัดเจน เช่น การใช้วลี “Adapted from [source]” หรือ “Modified from [source]” พร้อมระบุข้อมูลลิขสิทธิ์ของเจ้าของดั้งเดิมตามหลักการของ APA หรือรูปแบบการอ้างอิงอื่น ๆ ซึ่งโดยทั่วไประบุให้เพิ่มข้อความเช่น “adapted with permission” พร้อมข้อมูลอ้างอิงของแหล่งข้อมูลและลิขสิทธิ์ดั้งเดิมด้วย
นอกจากนี้ การดัดแปลงเพียงเล็กน้อยไม่ถือเป็นการสร้างผลงานใหม่ทั้งหมดตามหลักลิขสิทธิ์ เนื่องจากงานที่ดัดแปลงยังคงอิงเนื้อหาจากต้นฉบับ การตรวจสอบกับสำนักพิมพ์หรือเจ้าของลิขสิทธิ์เพื่อดูข้อกำหนดเพิ่มเติมจึงเป็นเรื่องสำคัญเมื่อจะใช้เนื้อหาที่ดัดแปลงในงานวิชาการ สำหรับข้อมูลเพิ่มเติมสามารถศึกษาคำแนะนำจากสำนักพิมพ์หรือเว็บไซต์ที่ให้ความรู้เกี่ยวกับลิขสิทธิ์ เช่น หน้าเกี่ยวกับการดัดแปลงเนื้อหาลิขสิทธิ์ของ The University of Melbourne (The University of Melbourne, 2024)
สรุป
การใช้คำว่า “ดัดแปลงจาก” (Adapted from) หรือ “ปรับปรุงจาก” (Modified from) นิยมใช้ในงานวิชาการเมื่อต้องการระบุว่าข้อมูล ภาพ หรือแนวคิดได้รับการดัดแปลงจากแหล่งต้นฉบับ ไม่ใช่การใช้ข้อมูลตรงจากต้นฉบับทั้งหมด คำเหล่านี้ช่วยแสดงให้เห็นถึงความโปร่งใสในการอ้างอิงแหล่งข้อมูลได้ และยังเป็นการให้เครดิตกับผู้สร้างเนื้อหาต้นฉบับ ซึ่งเป็นแนวทางการปฏิบัติ ในการเขียนทางวิชาการตามมาตรฐานการอ้างอิงต่าง ๆ
แต่ การใช้คำเหล่านี้ไม่ใช่การหลีกเลี่ยงลิขสิทธิ์ หากเป็นเนื้อหาที่มีลิขสิทธิ์ เช่น ตารางหรือรูปภาพ ควรขออนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ก่อน แม้ว่าจะมีการปรับเปลี่ยนเพียงเล็กน้อยก็ตาม เพราะการดัดแปลงหรือแก้ไขงานที่มีลิขสิทธิ์ก็ยังถือเป็นการดัดแปลงผลงาน ซึ่งอยู่ภายใต้กฎหมายลิขสิทธิ์ และการอ้างอิงเป็นเพียงป้องกัน Accidental Plagiarism (การลอกเลียนผลงานโดยไม่ตั้งใจ) หรือการละเมิดลิขสิทธิ์โดยไม่ได้ตั้งใจเท่านั้น
บรรณานุกรม
Stratford, Michael. (2013). “How to Cite an Adaptive Document in APA Format”. penandthepad.com, https://penandthepad.com/cite-adaptive-document-apa-format-7880.html.
The University of Melbourne. (2024). Adapting copyright material. https://copyright.unimelb.edu.au/shared/using-copyright-material/adapting-copyright-material
